Tegenwoordig hebben we slimme computers die ons bijna alles uit handen kunnen nemen. En die zelfs telkens nog slimmer worden door de omgeving waarmee ze verbonden zijn. Toch heb ik nog meegemaakt dat mensen in de bouw gewoon op een bierviltje een inschatting van een project maakten. Die (zelfs toen al) oude mannen zaten er meestal niet eens heel ver naast.
Het geluk van tomaten
Toen Artificial Intelligence nog in de kinderschoenen stond, ontmoette ik een softwareleverancier die in een kas van een tomatenkweker een systeem had geïnstalleerd dat de omgeving reguleerde. Temperatuur, luchtvochtigheid, licht – alles werd door computer aangestuurd. Voor de juiste instellingen werden wetenschappelijke bronnen geraadpleegd.
Maar, en nu komt het, ook de acties van de oude kweker zelf gemonitord. Die kon binnenkomen, rondkijken en concluderen “de tomaten voelen zich niet zo lekker”. Om vervolgens de instellingen aan te passen. Die aanpassingen en alle omgevingsparameters werden vervolgens óók vastgelegd om een patroon te ontdekken en zo de ‘oude kennis’ van de ervaren kweker op te nemen in de software.
Toon Telefoon
Jaren geleden werkte ik bij een bedrijf met een mainframe en werkstations door het hele bedrijf. Voor elke individuele telefoon en elk individueel werkstation was een aparte kabel getrokken naar de computerruimte. Wanneer er weer eens een afdeling verhuisde en er kabels verlegd moesten worden belden we Toon Telefoon (hij heette echt Toon, maar z’n achternaam wist eigenlijk niemand). Toon wist precies welke kabels waar lagen. Ook een staaltje van oude kennis die nu gewoon niet meer bestaat.
Waar blijft oude kennis?
Automatiseren biedt fantastische kansen en mogelijkheden, maar zorgt helaas ook voor verlies van kennis. Zijn we nog in staat om zelf een kostprijscalculatie te maken of kunnen we dat alleen maar aan SAP vragen? Kennen we onze eigen bedrijfsprocessen nog of zit die kennis tegenwoordig allemaal in computers?
Wanneer we naar softwareomgevingen gaan die service-georiënteerd zijn en waarvan de opzet over een heel andere as loopt dan traditionele processen, wordt die vraag nog prangender. Als we de processen niet meer begrijpen kunnen we ook niet sturen.
Mensen met ‘oude kennis’ zijn er helaas steeds minder – zou de overheid daarom de pensioenleeftijd steeds verhogen?